UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE

Katedra i Zakład Medycyny Nuklearnej Uniwersytet Medyczny w Lublinie od przeszło 30 lat prowadzi działalność naukową, dydaktyczna i usługową. W ramach działalności naukowej tematami wiodącymi są badania serca i mózgu oraz diagnostyka onkologiczna. W ramach działalności dydaktycznej Katedra i Zakład Medycyny Nuklearnej UML prowadzi zajęcia ze studentami V roku na I i II Wydziale Lekarskim UML, ze studentami anglojęzycznymi, ze studentami IV roku Oddziału Analityki Medycznej na Wydziale Farmaceutycznym (studia stacjonarne), Analityka Medyczna – Studia Podyplomowe (niestacjonarne).
W Katedrze i Zakładzie Medycyny Nuklearnej jest wykonywanych przeszło 60 rodzajów badań i procedur terapeutycznych.

I

Tytuł projektu:
Zaburzenia funkcji układu adrenergicznego serca u osób z przewlekłą choroba nerek leczonych nerkozastępczo

Kontakt:
Dr n. med. Beata Ewa Chrapko
Katedra i Zakład Medycyny Nuklearnej Uniwersytet Medyczny w Lublinie,
SPSK 4 ul. Jaczewskiego 8,
20-954 Lublin

Informacje wstępne

Zaburzenia sercowo-naczyniowye są główna przyczyną zgonów u pacjentów z przewlekłą chorobą nerek (PChN). Składa się na to wiele przyczyn, między innymi: współistniejące zazwyczaj nadciśnienie tętnicze i cukrzyca, toksemia mocznicowa, przewodnienie, zaburzenia gospodarki elektrolitowej i lipidowej, choroba niedokrwienna serca, neuropatia autonomiczna.
O ile jest wiele prac dotyczących zaburzeń ukrwienia mięśnia serca i nadciśnienia tętniczego u pacjentów z PChN, to problem funkcjonowania układu autonomicznego serca jest stale niewystarczająco zbadany. Przy czym podkreśla się fakt, że nagła śmierć sercowa u pacjentów z niewydolnością nerek często związana jest właśnie z zaburzeniami pracy autonomicznego układu nerwowego. Wtórna kardioneuropatia u pacjentów z PChN może być zobrazowana oraz oceniona jakościowo i półilościowo za pomocą badań z zakresu kardiologii nuklearnej, przy czym dominują badania związane z układem współczulnym, z uwagi na mniejszą gęstość unerwienia przywspółczulnego serca. Wśród znanych metod badania układu adrenergicznego serca możemy wyróżnić: po pierwsze badania umożliwiające ocenę wychwytu noradrenaliny (NA) przez zakończenia presynaptyczne : badanie SPECT (single photon emission tomography) przy użyciu MIBG 123I (meta-jodo-benzyl-guanetydyny) i PET (positron emission tomography) z zastosowaniem 11C-hydroksyefedryna; po wtóre znane są znakowane radioizotopem B-blokery : 11C-CGP 1277, 11C-karazolol i 18 F –karazolol, spełniające kryteria skutecznego obrazowania gęstości B-adrenoreceptorów serca.
W obecnych warunkach jedynie dostępnym sposobem badania jest obrazowanie zakończeń presynaptycznych układu adrenergicznego serca za pomocą MIBG 123I metoda SPECT.
Z uwagi na to, że neurony są bardziej wrażliwe na niedokrwienie niż miocyty, wychwyt tego znacznika jest zmniejszony również w chorobie niedokrwiennej serca. Badania doświadczalne i prace kliniczne wskazują na to, że uszkodzenie neuronów współczulnych obejmuje większy zasięg niż obszar martwicy mięśnia serca, zwłaszcza u pacjentów z zawałem niepełnościennym, co sugeruje większą wrażliwość neuronów na ischemię w porównaniu z miocytami. W tym aspekcie wskazana jest weryfikacjia obrazu układu adernergicznego serca (SPECT MIBG 123I) z obrazem perfuzji wykonana za pomocą - MIBI 99mTc (metoksyizobutylizonitryl) techniką GSPECT(gated single photon emission tomography).

Cel pracy

Celem pracy jest porównanie funkcji układu adrenergicznego serca oraz perfuzji mięśnia serca i funkcji lewej komory u pacjentów z niewydolnością nerek leczonych nerkozastępczo.

Metody

1. Ocena ukrwienia mięśnia serca i ocena funkcji lewej komory serca

Badanie perfuzyjne mięśnia serca wykonane techniką tomografii emisyjnej pojedynczego fotonu z zastosowaniem metody bramkowej - GSPECT (gated single photon emission tomography – SPECT) przy użyciu pochodnej izonitrylowej znakowanej technetem 99mTc-MIBI (metoksyizobutylizonitryl), polega na ocenie ukrwienia mięśnia lewej komory serca za pomocą radiofarmaceutyku gromadzącego się w mięśniu sercowym proporcjonalnie do wielkości regionalnego przepływu krwi w naczyniach włosowatych. Badanie to służy wykrywaniu ewentualnych zaburzeń perfuzji w wyniku zwężenia naczyń wieńcowych, ocenie wydolności krążenia obocznego oraz przybliżonej ocenie żywotności mięśnia sercowego w regionach objętych dysfunkcja lewej komory. Jedynie żywotny mięsień sercowy wykazuje odpowiedni poziom spoczynkowej perfuzji i skurczowy przyrost grubości mięśnia przy rejestracji bramkowej zapisem EKG. MIBI jest również markerem nieuszkodzonej błony komórkowej.
Badanie powinno być przeprowadzone w warunkach spoczynkowych i po próbie wysiłkowej. Uzyskujemy ocenę: regionalnej perfuzji (jakościową i półilościową), frakcji wyrzutowej oraz objętości końcowo- skurczowej i końcowo-rozkurczowej – wszystkie wartości w spoczynku i wysiłku.
U wszystkich pacjentów będzie wykonane badanie GSPECT mięśnia serca w spoczynku oraz po wysiłku, po 1 godzinie po dożylnej iniekcji 740 MBq 99mTc-MIBI. Próba wysiłkowa będzie przeprowadzona wg protokołu Bruca na cykloergometrze rowerowym, do osiągnięcia submaksymalnego limitu tętna, określonego wg wzoru (220- wiek) x 85% dla mężczyzn i (210 – wiek) x 85% dla kobiet, lub do chwili wystąpienia innych wskazań do przerwania próby wysiłkowej. Próba wysiłkowa będzie przeprowadzana w obecności kardiologa.
Serie scyntygramów warstwowych uzyskanych w płaszczyźnie poprzecznej do długiej osi komory lewej oraz w płaszczyznach czołowej i strzałkowej poddane zostaną ocenie wzrokowej oraz półilościowej- przy zastosowaniu metody „Byczego Oka” i metody sektorowej. Dla oceny lewokomorowej frakcji wyrzutowej (LVEF) oraz objętości końcowo-rozkurczowej (EDV) i końcowo-skurczowej ( ESV) będzie zastosowana metoda opracowaną przez Germano - Quantitative Gated SPECT – QGS. Rozmieszczenie regionalnych zaburzeń perfuzji, LVEF, grubienia i ruchomości komory lewej określane będzie na podstawie orientacyjnych map polarnych w 4 stopniowej skali barwnej oraz metody porównawczej oceny perfuzji (Quantitative Perfusion SPECT, QPS).
 
2. Obrazowanie układu adrenergicznego serca

Niewydolność serca związana jest ze zmianą w funkcjonowaniu układu adrenergicznego serca a zwłaszcza z redukcją sercowych zapasów i obrotem NA oraz przebiega ze zmniejszeniem jej produkcji i ponownego wychwytu przez zakończenia presynaptyczne ze szczeliny synaptycznej. Scyntygrafia MIBG 123I (meta-jodo-benzyl-guanetydyny), która jest pochodną noradrenaliny i guanetydyny dostarcza informacji na temat funkcjonowania układu adrenergicznego serca.
Za wychwyt i retencję MIBG 123I w sercu odpowiedzialne są mechanizmy neuronalne i nieneuronalne. Neuronalna droga wychwytu MIBG 123I opiera się na aktywnym, energetycznie zależnym transporcie, umożliwiającym gromadzenie się radiofarmaceutyku w pęcherzykach ziarnistych (około 88% - wychwyt typu- 1), podczas gdy nieneuronalna droga reprezentuje dyfuzję ułatwioną (około 29% -wychwyt typu-2) oraz dyfuzję. Transport MIBG w sercu odbywa się głównie na drodze specyficznego neuronalnego aktywnego wychwytu typu 1 – stąd MIBG jest uznawany za funkcjonalny marker współczulnych zakończeń nerwowych. Dyfuzja stanowi niewielki odsetek drogi wychwytu.
Obrazowanie to jest użyteczne w ocenie nasilenia i lokalizacji dysfunkcji neuronalnej. Badanie wykonuje się dwuetapowo: po 5 –15 minutach i po 4 godzinach po dożylnej, bardzo wolnej iniekcji 185 - 370 MBq MIBG 123I.
Ocenia się wychwyt znacznika oraz wczesne, późne oraz globalne wypłukiwanie MIBG 123I z zakończeń presynaptycznych. Badanie oceniane jest podobnie jak w badaniu perfuzyjnym mięśnia serca - wzrokowo oraz półilościowo. Do oceny półilościowej wyznacza się dwa regiony zainteresowania (ROI – region of interest) jeden nad całym sercem a drugi nad górna częścią śródpiersia. Określa się wskaźnik H/M (Hart to Mediasinum ratio) we wczesnej i późnej fazie badania. Ponad to można określić całkowite wypłukiwanie (WO – washout ) MIBG 123I z serca obliczane jest wg wzoru.
WO =100 x(średnia segmentalna liczba impulsów z badania wczesnego – średnia segmentalna liczba impulsów z badania późnego)/ średnia segmentalna liczba impulsów z badania wczesnego.
W zaburzeniach unerwienia adrenergicznego serca wychwyt MIBG 123I jest obniżony – a wskaźnik H/M a WO zwiększony.
Badanie ma wartość prognostyczną (wyłania pacjentów z ryzykiem zastoinowej niewydolności serca, zaburzeń rytmu, śmierci sercowej).

II

Tytuł projektu:

Zmiany perfuzji mózgu w badaniu 99mTc-HM-PAO SPECT u pacjentów z wodogłowiem normotensyjnym po założeniu zastawki komorowo-otrzewnowej

Kontakt:
Dr n. med. Anna Nocuń, Katedra i Zakład Medycyny Nuklearnej UML, Tel/Fax  81 72 44 339

Celem badań będzie ocena zmian perfuzji mózgu, jakie mają miejsce po założeniu zastawki komorowo- otrzewnowej u pacjentów z rozpoznaniem wodogłowia normotensyjnego oraz korelacja tych zmian z poprawą stanu klinicznego. Badana grupa obejmie 15-20 chorych z wodogłowiem normotensyjnym, zakwalifikowanych do leczenia chirurgicznego poprzez drenaż komorowo- otrzewnowy w Klinice Neurochirurgii i Neurochirurgii Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie. Stan kliniczny i perfuzja mózgu będą oceniane przed zabiegiem chirurgicznym, 4-5 dni po zabiegu oraz 6 miesięcy później. Badania perfuzji mózgu będą wykonywane w Zakładzie Medycyny Nuklearnej techniką tomografii emisyjnej pojedynczego fotonu (SPECT), za pomocą dwugłowicowej gamma-kamery Varicam (Elscint, Haifa, Israel), po podaniu radiofarmaceutyku 99mTc heksametyl- propyleno- aminooksym (HMPAO)  o aktywności 740 MBq. Do oceny ilościowej zmian perfuzji pomiędzy badaniem podstawowym i kontrolnym zastosowany będzie program komputerowy Brain SPECT Quantification (Compart Medical Systems, Warszawa, Polska), który umożliwia analizę typu voxel po voxelu. Wykonana analiza pozwoli na wyodrębnienie okolic mózgu, w których perfuzja ulega zmianie po drenażu komorowo- otrzewnowym oraz korelację zmian perfuzji z poprawą stanu klinicznego.

Oferta współpracy

1. Realizowane procedury

• Procedury zakontraktowane z NFZ
• Ambulatoryjne diagnostyczne świadczenia współfinansowane  
• Scyntygrafia narządowa
• Scyntygrafia całego ciała  
• SPECT
• Limfoscyntygrafia
• Scyntygrafia tarczycy

Świadczenia odrębnie kontraktowane:

• Scyntygrafia z zastosowaniem pochodnych somatostatyny
• Scyntygrafia guzów neuroendokrynnych
• Scyntygrafia wentylacyjna płuc
• Scyntygrafia znakowanymi leukocytami
• Scyntygrafia cytrynianem galu
• Procedury terapeutyczne
• Podanie izotopu jodu  
• Podanie izotopu samaru
• Podanie izotopu strontu
• Synowectomia radioizotopowa

W ramach badań serca wykonuje się:

1. GSPECT mięśnia serca w spoczynku i wysiłku/obciążeniu farmakologicznym zawierające tomografię komputerowa pojedynczego fotonu (pozwalającą na dokładną ocenę perfuzji mięśnia lewej komory) wzbogaconą o technikę bramkowaną  pozwalającą na określenie wartości frakcji wyrzutowej jak również objętości skurczowo-rozkurczowych,
2. wentrykulografię radioizotopową serca (GBP/MUGA)
3. badanie przecieków L/R.

W ramach badań płuc wykonuje się:

1. scyntygrafie perfuzyjną i wentylacyjną celem oceny głównie zatorowości płuc ale również zaburzeń perfuzji i wentylacji o innej etiologii
2. badanie pochodnymi somatostatyny w podejrzeniu guzów NET.
3. badanie przecieków R/L

           
W ramach badań mózgu wykonujemy

1. scyntygrafię  perfuzyjną z oceną  półilościową.

2. Podstawowa aparatura Katedry i Zakładu Medycyny Nuklearnej